(Άρθρο μου στην εφημερίδα ΈΚΦΡΑΣΗ)

"Δημήτρης Κατσικογιάννης: στα βήματα του ανατρεπτικού εικαστικού...μέσα από έργα της ιδιωτικής συλλογής του Δημητρίου Ζιώγα"

 (Άρθρο μου στην εφημερίδα ΈΚΦΡΑΣΗ)

http://www.ekfrasi.net/full_product.php?prod_id=5126

Γράφει η  Δρ Στέλλα Μουζακιώτου

Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Επιμελήτρια Εκθέσεων

smouzaki@tutors.eap.gr

..........

Η τέχνη για το ζωγράφο και γλύπτη Δημήτρη Κατσικογιάννη (1915-1991) δεν είναι παιχνίδι για αργόσχολους. Είναι αστραπή, είναι πόνος, είναι αγώνας για δικαιοσύνη.

Η προσωπική και η καλλιτεχνική ζωή του σημαντικού δημιουργού είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το μύθο του «αγωνιστή» καλλιτέχνη, θύματος και θύτη ταυτόχρονα του ιερού και αξεπέραστου χαρίσματος της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Υπήρξε, αδιαμφισβήτητα, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες που έδωσε νέα πνοή στις εικαστικές τέχνες. Η δημιουργία του καταξιώθηκε μέσα από διεθνείς διακρίσεις και βραβεία και λειτουργεί ως παράδειγμα συνεχούς αναζήτησης και πειραματισμού.

Γεννημένος στην Καρυά Ολύμπου, σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, η οποία το 1939 του έδωσε υποτροφία για το Παρίσι, όπου έκανε μελέτη για την αναστήλωση του Μουσείου Δελφών. Ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας του, θα τον οδηγήσει σύντομα σε αγωνιστικά μονοπάτια, όπου η ζωή θα στιγματιστεί από μια ανάμεικτη αίσθηση απομόνωσης και αβεβαιότητας. Το 1952, ύστερα από φυλάκιση δύο χρόνων, καταδικάστηκε ισόβια για την αντιστασιακή δράση του. Φυλακίστηκε στην Κέρκυρα, στα Τρίκαλα, στη Λάρισα, στην Αλικαρνασσό και ξανά στην Κέρκυρα, από όπου αποφυλακίστηκε το 1961 με ιδιαίτερα επιβαρυμένη υγεία.

Στην επαφή του με τα ευρωπαϊκά κινήματα στο Παρίσι εμπνέεται από τογαλλικό Συμβολισμό, ενώ η βαθιά γνώση της βυζαντινής αγιογραφίας τον ωθούν προς τη διαμόρφωση ενός τελείως προσωπικού ύφους, όπου μέσα από μονοχρωματικές θεματικές επιλογές και εξαϋλωμένα χρώματα απαθανατίζονται εικαστικά θέματα εμπνευσμένα από τους «πολιτικούς εξόριστους» (εικ.1), το«Πολυτεχνείο» (εικ. 2), τους αγροτικούς αγώνες, την τρομοκρατία, την «παγκόσμια ειρήνη» (εικ.3) και γενικότερα τους αγώνες και τις αγωνίες των λαών για μια ζωή χωρίς αδικίες και μισαλλοδοξία.

Ο δικός του μοντερνισμός είναι πολύ κοντά στον ελληνοκεντρικό εκείνον της Γενιάς του Τριάντα, με την έννοια ότι συνδυάζει ή πιο σωστά, αγωνιά στην προσπάθεια να συνδυάσει τα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης με τις νέες εικαστικές φόρμες που δοκιμάζονται στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη.
Έτσι, στα συμβολιστικά του έργα διακρίνουμε τα μοτίβα της αττικής αγγειογραφίας, τον επίπεδο χαρακτήρα της βυζαντινής αγιογραφίας, αλλά και τον τρόμο του κενού που χαρακτηρίζει τη λαϊκή τέχνη. Στις μεγάλες αλληγορικές ή ιστορικές συνθέσεις του διακρίνουμε μια διάταξη σε μορφή αρχαίας ζωοφόρου που αναπτύσσεται πάνω σε μια υπερκόσμια "οθόνη" και καλεί το θεατή να συνδράμει στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδελφοσύνη και ειρήνη μεταξύ των λαών.

Ο Κατσικογιάννης πάντα γοητευόταν βαθιά από το χαρακτήρα των προσώπων που φιλοτεχνούσε. Προτού αρχίσει να ζωγραφίζει, πλησίαζε την ψυχή των ανθρώπων που πόζαραν, την εξερευνούσε με σεβασμό και συμμετοχή, την απορροφούσε και την άφηνε να ζυμωθεί. Μετά, χωρίς διακοπή, με γρήγορες και σταθερές πινελιές, μετέφερε αυτό το είδος της ψυχολογικής ενδοσκόπησης πάνω στον καμβά. Χωρίς να ανατρέχει πάντα σε αλληγορικές προφάσεις ή συμβολικές μεταμφιέσεις οποιασδήποτε μορφής, ο καλλιτέχνης απλοποιεί στο μέγιστο βαθμό το περίγραμμα της φιγούρας που αναδεικνύεται περιβαλλόμενη από μια λεπτή και αρμονική γραμμή, μεγάλης εκφραστικής και δημιουργικής δύναμης, σύμφωνα με τα πρότυπα του Σεζάν και του Ματίς. Η κομψή επιμήκυνση του λαιμού αναδεικνύει τη γλαφυρότητα της μοναχικής και λεπτής φιγούρας, ενώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μορφής αποδίδονται με διεισδυτική απλότητα. Προσπαθώντας να εμφανίσει την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία των μορφών του, δίνει έμφαση στα πληθωρικά σαρκώδη χείλη και τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, που κοιτάζουν κατάματα το θεατή, χωρίς καμιά συστολή. Τα μάτια – «ο καθρέφτης της ψυχής» - παίζουν ασυνήθιστα σημαντικό ρόλο στα έργα του. Πάντα μεγάλα και εκφραστικά, παραμένουν το όργανο της όρασης που μπορεί να στρέψει το ενδιαφέρον προς τα μέσα, προς τα έξω, να κοιτάξουν με επίπληξη ή να προκαλέσουν το θεατή σε ένα παιχνίδι εσωστρέφειας.

Είναι γεγονός ότι τα έργα του Κατσικογιάννη αναφέρονται σε πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες, φορείς σκέψεων και στόχων, ιδανικών και συναισθημάτων που αποδίδονται με πρωτοφανή μνημειακότητα όσον αφορά, κυρίως, στην ανθρώπινη μορφή, η οποία ανυψώνεται σε καθολικό σύμβολο. H μελέτη των προσωπογραφιών του ανάγουν τις επιμηκυμένες, αρχετυπικές μορφές των συνθέσεών του στακυκλαδικά ειδώλια και στην τέχνη του Μοντιλιάνι. Η αποτύπωση της έντονης κίνησης και των μυών στα κλασικά πρότυπα και τηναναγεννησιακή τέχνη, ενώ θεματολογικά, τα έργα του είναι επιφορτισμένα από έννοιες, όπως η μοναξιά της ύπαρξης, η επαφή και το αλληλέγγυο, η πυκνή ουσία της ζωής και ο διαρκής αγώνας των λαώνπου αγωνίζονται για τα ανθρώπινα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Ο Δημήτρης Κατσικογιάννης πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως στα Μουσεία Πούσκιν και Ερμιτάζ. Τα έργα του, μέσα από μια επιμονή ιδεαλιστική και ανατρεπτική ενατένιση του κόσμου, άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στη σύγχρονη ελληνική τέχνη.